اساس فعالیت مزارع گردشگری بر خلاقیت و نوآوری در عرصه کشاورزی است/ فعالیت ۳۰ درصد مزارع گردشگری مجوزدار کشور در استان گلستان

مجید زمانی کارشناس ارشد گردشگری و مدیر مزرعه گردشگری توسکا به‌عنوان نخستین مجموعه گردشگری کشاورزی کشور، در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان، گفت: از حدوداً ۱۰ سال قبل فعالیت خود را در حوزه گردشگری کشاورزی آغاز کردم اما با آغاز صدور مجوز وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای مزارع گردشگری به‌عنوان شکل جدیدی از گردشگری در کشور، در شهریورماه ۱۳۹۹ موفق به اخذ نخستین مجوز بهره‌برداری مزارع گردشگری کشور برای مزرعه گردشگری توسکا در استان گلستان شدیم. این مزرعه همچنین به‌عنوان اولین مزرعه خلاق و نوآور کشور دارای مجوز شرکت خلاق از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز محسوب می‌شود. 
مدیر مزرعه گردشگری توسکا در خصوص شکل فعالیت این مجموعه، بیان کرد: مزرعه گردشگری توسکا در منطقه توسکستان گرگان در زمینی به مساحت پنج هکتار ایجاد شده است و دارای محصولات مختلفی از قبیل، تمشک، توت‌فرنگی، ذرت، آفتابگردان، زیتون، شاتوت، انجیر و باغچه‌های سبزیجات و صیفی‌جات، همچنین بخش‌هایی مانند غذاخانه، اکو کمپ، فضای بازی کودکان، مزرعه حیوانات است. 
او افزود: در مزرعه توسکا بیشتر فعالیت‌ها توسط نیروهای داوطلب انجام می‌گیرد و تجربه کشاورزی در قالب زمین‌های اشتراکی و آموزشی نیز به‌صورت عملی و ملموس به گردشگران ارائه می‌شود. 

زمانی در پاسخ به این سؤال که چه عواملی موجب شد تا مزرعه تحت مدیریت شما به‌عنوان یک نمونه موفق در سطح ملی مطرح شود، مطرح کرد: بعد از لطف خدا و حمایت و کمک مدیران استان، می‌توان گفت گردشگری کشاورزی موضوع جدیدی در گردشگری کشور محسوب می‌شود و این نوظهور بودن باعث جذابیت بیشتر آن شده است. بیشتر فعالیت‌های مزرعه توسکا بر اساس کسب تجربه برای بازدیدکنندگان طراحی‌شده که امروزه برای گردشگران بسیار جذاب است. 
او در ارتباط با ویژگی‌های منحصربه‌فرد مزرعه توسکا، بیان کرد: استفاده از فضا و خدمات مزرعه هیچ محدودیت زمانی ندارد و گردشگران با پرداخت مبلغ ورودی مزرعه می‌توانند از محصولات، امکانات و خدمات مزرعه به‌طور رایگان استفاده کنند. همین موضوع موجب فراهم شدن فضایی راحت با آزادی عمل بیشتر برای گردشگران شده است. 
این کارشناس ارشد گردشگری افزود: تمرکز بر روی ارائه خدمات به خانواده‌ها، مزرعه توسکا را تبدیل به دوست خوب خانواده‌ها کرده که قطعاً در موفقیت‌های مزرعه تأثیر بسزایی داشته است. 
او خاطرنشان کرد: گردشگری کشاورزی چهره جدیدی از گردشگری است که به انجام هرگونه فعالیتی در مزارع گفته می‌شود که به عموم مردم اجازه می‌دهد تا در عین تفریح با اهداف آموزشی برای دیدن و لذت بردن از فعالیت‌های مزرعه مانند کشاورزی، دامداری، برداشت محصول دست‌چین، فعالیت‌های طبیعی و جاذبه‌های مزارع بپردازند. در این نوع از گردشگری ساکنان محلی و صاحبان مزارع، گردشگران را به منطقه خود دعوت کرده تا از نزدیک شاهد رونق فعالیت‌های کشاورزی و چشم‌اندازهای مزارع تولیدی باشند. 
زمانی با اشاره به این‌که رویکرد مزارع می‌تواند در بخش‌های مختلفی از قبیل فروش محصول، اقامت، تفریح و سرگرمی، تجربه و آموزش متفاوت و متنوع باشد، یادآور شد: در استان گلستان به‌عنوان پیشتاز حوزه گردشگری کشاورزی کشور بیشتر مزارع در بخش فروش محصول، تجربه و آموزش فعال هستند. 
 

گردشگری کشاورزی ویترین نمایش ظرفیت‌های بخش کشاورزی گلستان
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو، خاطرنشان کرد: در حال حاضر استان گلستان با دارا بودن ۳۴ مزرعه گردشگری و دارا بودن سهم بیش از ۳۰ درصدی مزارع دارای مجوز کشور، ازنظر کمی در رتبه نخست حوزه گردشگری کشاورزی قرار دارد. 
این فعال حوزه گردشگری کشاورزی کشور با تأکید بر این‌که پتانسیل‌های گردشگری کشاورزی استان گلستان بیش از این‌هاست، تصریح کرد: تمام عرصه‌های مستعد زراعی و باغی استان به‌خصوص کشاورزان پیشرو، با اختصاص بخشی از عرصه خود می‌توانند فعالیت گردشگری کشاورزی را پیوست فعالیت اصلی خود کنند. 
او یادآور شد: استان گلستان با دارا بودن ۵۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی و حدود ۴۰ هزار هکتار اراضی باغی و چهار میلیون واحد دامی و تولید سالانه ۵ میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی و دامی یکی از قطب‌های کشاورزی کشور است که گردشگری کشاورزی می‌تواند ویترین زیبایی برای نمایش ظرفیت‌ها و توان بخش کشاورزی این استان باشد. 
 

اساس فعالیت مزارع گردشگری بر خلاقیت و نوآوری در عرصه کشاورزی است
زمانی در ادامه با تأکید بر این‌که اساس فعالیت گردشگری کشاورزی بر مبنای خلاقیت و نوآوری در عرصه‌های کشاورزی است، عنوان کرد: با طراحی و اجرای صحیح گردشگری کشاورزی می‌توان حداقل تا دو برابر بهره‌وری عرصه‌های کشاورزی را افزایش داد اما این خیلی مهم است که هرکدام از مزارع بتوانند خدمات متفاوت و متنوعی ارائه کنند و اصطلاحاً هرکدام حداقل یک مزیت نسبی به دیگری داشته باشند. 
او افزود: به‌عنوان‌مثال در استان گلستان چند مزرعه گردشگری با رویکردهای مختلف نظیر گل و گیاهان زینتی، محصولات باغی، دام‌پروری، گیاهان دارویی و یا محصولات و خدمات مختلف وجود دارد که آن‌ها را از یکدیگر متمایز کرده است. 
 

پتانسیل بالای گردشگری کشاورزی در بهبود اقتصادی استان
کارشناس ارشد گردشگری و مدیر مزرعه گردشگری توسکا در پاسخ به این سؤال که جایگاه مزارع گردشگری در توسعه دو بخش کشاورزی و گردشگری چیست، گفت: به اعتقاد بنده در استان گلستان گردشگری کشاورزی می‌تواند به‌تنهایی بیشترین سهم را در ارتقا کمی و کیفی هر دو بخش کشاورزی و گردشگری داشته باشد. کشاورزی و گردشگری در تمامی اسناد بالادستی دو بال و یا محور توسعه استان ذکر شده است. اعتقاد راسخ دارم موضوع گردشگری کشاورزی در آینده نزدیک بیشترین سهم را در بهبود اقتصاد استان خواهد داشت. 
او بیان کرد: به‌طور مثال سال‌هاست که شاهد بسته شدن تورهای گردشگری مستقیم برای منطقه گردشگری خالد نبی در شرق استان گلستان هستیم و سالانه گردشگران زیادی این منطقه را مقصد اصلی سفر خود برمی‌گزینند که به نظرم انگیزه اصلی آن‌ها بازدید و عکاسی در مزارع زیبای کلزا، دشت‌های زیبا و توپوگرافی خاص آن منطقه است. یا در همین روزهای سال (نیمه دوم شهریورماه) هم‌زمان با روی گل رفتن مزارع آفتابگردان به‌خصوص در شرق استان، گردشگران و گروه‌های مستندساز بسیاری به این مناطق استان سفر می‌کنند. 
زمانی تأکید کرد: تمام عرصه‌های زراعی و باغی در سطح استان، در صورت طراحی و پیش‌بینی مناسب می‌توانند زمینه‌ساز جذب گردشگر به استان شوند؛ اتفاقی که نیازی به جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری جدید ندارد و فقط با استفاده مناسب از ظرفیت‌ها و داشته‌هایمان می‌توانیم به این مهم دست‌یابیم. عدم آگاهی و آموزش بزرگ‌ترین چالش گردشگری کشاورزی گلستان 
او در ادامه با اشاره به چالش‌های حوزه گردشگری کشاورزی در استان گلستان، بیان کرد: فعلاً بزرگ‌ترین چالش‌عدم آگاهی و آموزش متقاضیان و البته مدیران این حوزه است. گردشگری کشاورزی درواقع یک نگرش و رویه جدید در بهره‌برداری از اراضی کشاورزی و مزارع است و نه احداث بنا و تأسیسات جدید در مزارع کشاورزی. 
این کارشناس ارشد گردشگری افزود: فعالیت اصلی در مزارع گردشگری می‌بایست همان کشاورزی باشد و البته خدمات گردشگری در همان چارچوب و همگون با کشاورزی ارائه شود. به‌طور مثال احداث یک رستوران یا کافه یا شهربازی در یک مزرعه و زمین کشاورزی مخالف روح و نیت اصلی گردشگری کشاورزی است. برگزاری بازارچه محصولات مزرعه، ارائه کار داوطلبانه، برگزاری جشنواره محصول، برگزاری کلاس‌های آموزشی و تفریحی تجربه‌گرا در مزرعه از قبیل پخت نان، شیردوشی، کاشت و داشت گیاه، باغبانی و فعالیت‌هایی ازاین‌دست می‌توانند محور فعالیت‌های اصلی مزرعه قرار گیرند. البته در مورد احداث بنا از قبیل ایجاد کافه، رستوران، اقامتگاه و سایر ابنیه با اخذ مجوز قانونی مانعی ندارد. 
او خاطرنشان کرد: یکی دیگر از مشکلات ما در این حوزه ضعف ساختاری قوانین است. در حال حاضر مجوز این فعالیت به استناد دستورالعمل صدور مجوز گردشگری کشاورزی توسط ادارات کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی صادر می‌شود؛ درصورتی‌که ظاهراً شیوه‌نامه و ضوابط احداث و بهره‌برداری از مزارع گردشگری در وزارت جهاد کشاورزی در حال نگارش و تدوین است که در آینده می‌تواند باعث ایجاد چالش و سردرگمی هم برای قانون‌گذار و هم برای بهره‌بردار شود. 
زمانی یادآور شد: یکی دیگر از چالش‌های پیشروی گردشگری کشاورزی در سطح ملی، صدور بی‌رویه و بی‌ضابطه مجوز بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های هر منطقه در کشور است. مطلوب این است تا در یک دوره حداقل پنج‌ساله، مجوز به واحدهای تبدیلی که عمدتاً دارای زیرساخت‌های اولیه و البته سابقه قبلی مشخص اعطا شود. 
او ضمن قدردانی از پایگاه اطلاع‌رسانی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان برای پرداختن و معرفی حوزه گردشگری کشاورزی، تصریح کرد: در حال حاضر موضوع گردشگری کشاورزی کمی برای مدیران مبهم است. در بخش کشاورزی بیشترین تمرکز بر مسائل فنی از قبیل تغذیه، گیاه‌پزشکی، مدیریت آبیاری، الگوی کشت، کشت قراردادی و مسائلی از این قبیل است که شاید با انجام درست و دقیق هرکدام بتوان مجموعاً باعث افزایش عملکرد و بهره‌برداری کشاورزی تا ۳۰ درصد شد. درحالی‌که گردشگری کشاورزی به‌تنهایی و ضمن حفظ کاربری کشاورزی می‌تواند تا ۱۰۰ درصد بهره‌وری و درآمد مازاد برای بهره‌بردار ایجاد کند. 
مدیر مزرعه گردشگری توسکا استان گلستان در پایان خاطرنشان کرد: در مزرعه توسکا در حال بررسی و تست فرمول‌های مختلفی در مدیریت مزارع با رویکرد گردشگری هستم که امیدوارم بتوانم این مطالعات را به‌عنوان یک فرمول ثابت‌شده باهدف افزایش حداقل ۱۰۰ درصدی بهره‌وری اراضی کشاورزی تقدیم کشاورزی و گردشگری استان زیبای گلستان و البته کشور کنیم.