میراث طبیعی

آبشار شیرآباد

مجموعه آبشارهاي شير آباد بالغ بر 7 عدد بوده و مرتفع ترين آن  قريب به 35 متر ارتفاع دارد . اين آبشار در منطقة جنگلي واقع شده و در بالاي آن غاري طبيعي نيز وجود دارد.اولين آبشار در انتهای پارک شیرآباد که در 6 کیلومتری شهر خان ببین و 2 کیلومتری روستای شیرآباد قرار دارد شروع می شود. برای رسیدن به اولین آبشار شیرآباد می بایست در آخرین نقطه ماشین رو پارک پس از طی بیش از یککیلومتر در مسیری که توسط شهرداری خان ببین بصورت سنگفرش آماده شده است به آبشار اول می رسیم.آبشار اول بلندترین آبشار این مجموعه می باشدکه دارای 35 متر ارتفاع و حوضچه ای به مساحت 700 متر مربع می باشد که عمق این حوضچه بین 5/1 تا 17 متر عمق دارددیواره آبشار صخره ای می باشد ومقصد اغلب بازدیدکنندگان نیز  آبشار اول است.پس از آبشار اول دیگر مسیرسنگفرش وجود ندارد و برای دسترسی به شش آبشار دیگر می بایست از مسیر های طبیعی عبور نمود در طول مسیر و به منظور راهنمایی بازدیدکنندگان مسیر های دسترسی با علائمی مانن فلش راهنما و نام آبشارها علامت گذاری شده است پس از طی بیش از 300 متر در ادامه مسیر به آبشار دوم شیرآباد می رسیم که عروس نامیده می شود ارتفاع این آبشار 13 متر و مساحت حوضچه آن 288 متر مربع و عمقترین جای حوضچه آن 9 متر می باشد.آبشار دوم بدلیل عرض و آب سفیدی که از آن به پایین مریزد و تاعی کننده تور عروس می باشد به نام عروس شهرت یافته است که زیبایی خاصی به آن بخشیده است. برای رسیدن به آبشار سوم می بایست400 متر در مسیر علائم راهنما در داخل منطقه جنگلی طی نمود این آبشار با قرار گرفتن بین دو دیواره سنگی به راحتی در مسیر عبوری قابل دیدن نمی باشد و به همین دلیل به آبشار پنهان شهرت یافته است. ارتفاع آن 5 متر می باشد و دارای حوضچه ای به مساحت 32 مترمربع و به عمق 2 متر می باشد. بین مسیر آبشار دو و سه و در نزدیکی آبشار سوم غار شیرآباد قرار دارد که خود از جاذبه های گردشگری مسیر آبشار ها می باشد.برای رسیدن به آبشار چهارم، پنجم و ششم می بایست از دیواره ضخره ای به ارتفاع 3 متر بالا رفت و پس از طی 150 متر در حاشیه رودخانه به آبشارهای چهار، پنج و شش می رسیم مسیر جزیان آب در بالادست این آبشارها بصورت دو جریان با فاصله 50 متر در می آید و دو آبشار در کنار هم بوجود می آورد که آبشار های چهار و پنج را آبشار دوقلو نام نهاده اندآبشار چهارم به ارتفاع 6 متر دارای حوضچه ای به مساحت20 متر مربع و عمق 4 متر می باشدارتفاع آبشار پنجم هم 6 متر ومساحت حوضچه آن 42 متر مربع و ودارای حداکثر 2 متر عمق است. در بالای آبشار پنجم آبشار ششم قراردارد ارتفاع آن 10 متر و مساحت حوضچه 80 متر مربع و عمق آن 3 متر می باشد. در مجاورت آبشار ششم مسیر صخره ای وجود دارد که راه دسترسی به آبشار هفتم می باشد که پس از طی حدود 100 متر به آن می رسیم ارتفاع این آبشار 26 متر و مساحت حوضچه آن 12 متر مربع و به عمق یک متر است.

آبشار کبودوال

آبشار کبودوال آبشاری تماماْ خزه ای است که در جنوب شهر علی آباد کتول واقع شده است . مسیر پیاده روی بسیار زیبا است در طول مسیر تا زیر آبشار اصلی کبودوال چندین آبشار کوچک و بزرگ دیگر نیز وجود دارد که هریک زیبایی خاص خود را دارد. جالب توجه اینکه تمامی عظمت این رودها و آبشارها و جاذبه ها همگی از چشمه ای بسیار کوچک منشاء می گیرند که از آن آبی زلال و سرد می جوشد . برای رسیدن به سرچشمه می بایست از مسیری که تقریباً در 50 متری پیش از آبشار در سمت چپ قرار دارد از کوه بالا رفت و پس از طی حدوداْ 150 متر به مکان جوشش آب می رسیم. آبهاي نقره‌فام كه با درخشندگي و هياهو از اين ارتفاع به داخل استخرهاي پايين دست آبشارها فرو مي‌ريزد به عنوان جلوه‌اي زيبا و طبيعي به شمار مي‌رود كه به صورت پلكاني از آبشار، چشم‌انداز باشكوهي را براي گردشگران فراهم كرده است. مسير پياده روي از محل پارك ماشين تا آبشار اصلي 850 متر است كه در طول اين مسير آبشارهاي كوچك زيادي مشاهده مي شود . طبیعت بکر و رود خانه ی با صفای کبودوال می باشد که یکی از زیباترین آبشار ها ( و تنها آبشار خزه ای ایران و جهان )را در خود جای داده است .

پارک جنگلی قرق

سطح دقيق پارك با توجه به محدوده پارك كه توسط اداره كل آبخيزداري و منابع طبيعي بر روي نقشه 50000 : 1 مشخص گرديده است كه با برداشت زميني با استفاده از دستگاه GPS و وارد كردن داده ها به كامپيوتر با استفاده از نرم افزار ARC INFO و انجام كارهاي نرم افزاري سطح پارك بدون مستثنيات 652 هكتار تعيين گرديده است. مطابق آمار نزديك به 53درصد وسعت پارك در ارتفاع 120تا 160متري قرار دارد واين در حالي است كه 71درصد از وسعت مستثنيات مردم در همين ارتفاع قرار دارد. 29درصد ديگر آن در ارتفاع 160تا 300متر پراكنده مي باشد واز ارتفاع 300متر به بالاتر مستثينات وجود ندارد گسترش و پراكندگي مستثنيات غالبا در قسمت غربي و شرقي پارك است. پارك جنگلي قرق در 20 كيلومتري شرق در كنار جاده سراسري شمال به مشهد قرار گرفته است لذا دسترسي مسافران و زائران امام رضا(ع) به آن براحتي امكان پذير بوده و از اين نظر موقيعت خوبي قرار گرفته است .  در اين پارک جنگلي، گونه‌هاي حمايت‌شده گوزن قرمز ايران(40 راس) نگهداري و تکثير ‌شده و به ديگر مناطق کشور براي زيست و زادآوري منتقل مي‌شوند. پارک جنگلي قرق به عنوان زيستگاه گوزن قرمز شناخته شده است، گوزن قرمز از گونه‌هاي حمايت شده محيط زيست است.

پارک ملی گلستان

پارك ملي گلستان نخستين پاركي است كه در ايران عنوان پارك ملي را به خود اختصاص داده است. اين پارك تا قبل از سال1336 از شكارگاههاي شناخته شده و پرآوازه كشور محسوب مي شد و به جنگل گلستان مشهور بود. در مرداد ماه 1336 بنام منطقه حفاظت شده آلمه و ايشكي تحت حمايت كانون شكار قرار گرفت و تا سال 1340 توانست قابليتهاي خود را در سايه كنترل و نظارت و ترميم و بخوبي آشكار سازد. در بهمن ماه سال 1340 بدون تغيير وسعت بنام منطقه حفاظت شده آلمه ناميده شد. در شهريور ماه سال 1342 به پارك محمدرضا شاه تغيير نام داد. پس از گذشت يك سال در فروردين ماه سال 1343يكبار ديگر تغيير نام داده و بنام پارك وحش محمدرضاشاه ناميده شد. بعد از تشكيل سازمان شكارباني و نظارت برصيد (1346) وظايف كانون شكار و از جمله اداره پاركهاي حيات وحش به اين سازمان واگذار گرديد. در شهريور ماه سال 1350 محدوده اي در شرق اين پارك بنام منطقه حفاظت شده قرخود با وسعت 34هزارهكتار به آن الحاق گرديد. در سال 1353 پس از اصلاح قانون شكار و صيد با تغيير عنوان پارك وحش اين منطقه نيز به پارك ملي تبديل شد. در سال 1355 هر دو منطقه در هم ادغام و به صورت يگانه با وسعت 125895 هزار هكتار بنام پارك ملي تحت حفاظت قرار گرفت. پس از سال 1357 منطقه حفاظت شده قرخود مجدا از پارك ملي جدا شد و از آن پس تا كنون با وسعت 92000 هزار هكتار بنام پارك ملي گلستان تحت حفاظت قرار گرفته است. پارك ملي گلستان در سال 1977 با كد جهاني12-34-2با اقليم پالئاركتيك و تيپ بيوم سيستم مختلط كوهستاني(جنگلهاي معتدله باراني)بعنوان ذخيرگاه زيستكره انتخاب و به پروژه شماره 8 انسان و كره مسكون يونسكو اهداء گرديد و تا كنون نيز جايگاه خود را در خانواده ذخيره گاههاي زيستكره جهاني حفظ كرده است.

 سطح كنترل و نظارت و مديريت اين پارك در سالهاي اخير افت و خيزهاي زيادي داشته و امروزه در سطحي كمتر از شايستگيهاي خود قرار دارد. پارك ملي گلستان بعنوان يكي از قديمي ترين و پرآوازه ترين ذخيره گاههاي زيستكره از بيوم سيستم هاي مختلط كوهستاني با زون بندي پيچيده در سيستم طبقه بندي اودواردي بشمار مي رود. خصوصيات بارز و متمايز رويشهاي هيركاني در سيستم مختلط كوهستاني باعث شده است كه در طبقه بندي جديد از بيومهاي چهارده گانه اودواردي امروزه پارك ملي گلستان به بيوم جنگلها و درختزارهاي باراني و نيمه گرمسيري معتدله منسوب گردد. اين بيوم به قرار زير توصيف شده است. ( بيوم جنگلها و درختزارهاي باراني و نيمه گرمسيري معتدله داراي آب و هوايي خنك و مرطوب توام با تراكم مه و پوشش گياهي انبوه است. جنگلهاي اين بيوم از نظر خزه و سرخس غني هستند. اين جنگلها با وجود اهميت و غناي زيستي قابل توجه خود امروزه در معرض تهديد آلودگيها و بهره برداري هاي تجاري بيرويه در مقياس وسيع قرار دارند).پارك ملي گلستان در شبكه ذخيره گاههاي زيستكره جهان تنها نمونه موجود از بيوم فوق بوده و از اين نظر منحصربفرد است.

درخت چنار روستای سایر

چنار نام علمی  Platanusسرده‌ای از درختان بومی نیم‌کره شمالی است. درختان چنار بلند قامت بوده و ارتفاع آن‌ها به ۳۰ تا ۵۰ متر می‌رسد، در پائیز برگ‌های آن‌ها می‌ریزد و معمولاً در کنار جویبارها و زمین‌های مرطوب می‌رویند، هرچند نسبت به خشکسالی مقاومند.گونه چنار خاوری (Platanus orientalis) در ایران نیز می‌روید و بیشه‌های طبیعی آن دیده می‌شود. درخت چنار از جمله درختانی است که اگر محیط برای آن فراهم شود عمر و رشد زیادی دارد.چوب درخت چنار چوبی است نیمه سخت و سنگین، بادوام، راست تار و با قابليت ميخ خور خوب. رنگ چوب چنار سفید روشن تا قرمز مایل به قهوه ای است كه لكه های قهوه ای صدفی دارد. از چوب چنار برای ساخت درب های اماكن متبركه، دسته ابزار، صندلی، غربال و صندوق استفاده می شود.

درخت كهنسال چنار روستاي ساير در ارتفاع 1171 متر از سطح درياي آزاد در 300متر جنگلهاي سرسبز البرز شرقي و شمال كوههاي خواجه قنبر و در عرصه ملي كه اطراف آنرا اراضي كشاورزي در برگرفته است. و در فاصله 150 متري جاده آسفالته قرار دارد.در زير اين درخت جوي آبي واقع است كه آب آن از چشمه اي بنام كل آدو كه در فاصله 1 كيلومتري درخت كهنسال چنار ساير قراردارد.كه نقش بسيار مهمي در سرسبز و شادابي درخت چنار ايفاء مي نمايد. در صورت انتقال آب چشمه "کل آدو" عملا شادادابی و سرسیزی در خت کهنسال چنار روستای سایر به مرو زمان سرسبزی خود را از دست می دهد که با انجام تدابیر و تصمیمات درست و هدفمند می توان از این مشکل جلوگیری به عمل آید.

اراضي كشاورزي پيرامون درخت از نوع كشت ديم بوده كه شامل گندم و جو مي باشد. درخت كهنسال چنار ساير داراي 2شاخه اصلي و 4شاخه فرعي است. و به علت سرسبزي و شادابي هيچ گونه پوسيدگي و علائم بيماري وجود ندارد. و از نظر وضعيت كلي منفرد و شاخص و در هيچ جاي استان گلستان با اين عظمتي گزارش نشده است.وضعيت جغرافيايي و توپوگرافي منطقه طوري است كه همه ساله بويژه در فصول بهار و تابستان و اوايل پاييزباعث جذب گردشگران زيادي براي ديدن اين درخت كهنسال مي گردد.طول تاج 40 متر عرضه تاج 30 متر ارتفاع 25متر قطر 5/4 متر محيط از سطح زمين 24متر و از يك متر بالاتر 12متر وسعت تاج 1200مترمربع قطر شاخه هاي فرعي بين 5/3 تا 5/7 متر است.

درخت گردوی روستای فارسیان گالیکش

گردو با نام علمی Juglans regia میوه های گرد، با دو پوسته، یکی نرم و سبزرنگ که به تدریج خشک می‌شود و از بین می‌رود و دیگری سخت و چوبی است. مغز آن خوراکی است و روغن فراوان دارد.گردو، میوه مغزدار باارزشی است که انواع مختلفی دارد. گردو منبع عالی پروتئین، فیبر، ویتامین‌ها، آنتی اکسیدان‌ها و مواد معدنی است. واژه جوز معرب گوچ پارسی میانه به همین معنی است.مغز گردو و بذر کتان دارای بیشترین اندازه اسید چرب امگا ۳ در میان مواد غذایی گیاهی هستند.برابر بررسی‌های دیرین شناسی گیاهی و گرده‌شناسی در روی کره زمین، گونه‌های مختلف گردو از زمان‌های بسیار قدیم به ویژه از دوران سوم زمین‌شناسی وجود داشته است. از دوران چهارم زمین‌شناسی به بعد آثار درخت گردو از جمله گردهٔ آن در کشورهای اروپای شرقی به دست آمده است.منشاء درخت گردو را آسیای غربی و نواحی هیمالیا می‌دانند.

درخت گردو از درختان بسیار با ارزش و از پهن برگان است که در بسیاری از نقاط جهان در نیمکره شمالی از مرکز تا شرق اروپا و قفقاز و شمال و مرکز ایران تا دامنهای هیمالیا و کشور چین و ژاپن و همچنین گونه‌هایی از آن در آمریکای شمالی و جنوبی به طور طبیعی می‌رویند و کاشته می‌شوند. تنها جنگل طبیعی باقی‌مانده از این محصول در دنیا هم اکنون در قرقیزستان و در شرایط بسیار خوب موجود است. در ایران کاشت گردو از درگز و مغان در شمال کشور تا اقلید فارس در جنوب و از ارتفاعات جنوب غربی ارومیه تا کوه تفتان در جنوب شرقی بین طول‌های جغرافیایی ۴۵ تا ۶۵ درجه به خوبی می‌رویند ولی بهترین بازدهی مربوط به باغهایی است که در ارتفاعات دامنه‌های البرز، خراسان، آذربایجان و دامنه‌های زاگرس به ویژه خوانسار،تفرش ،وانشان و تویسرکان قرار دارند. همچنین در غرب شهرستان راور در دهستان خورند و در اطراف کوه‌های لاله زار و جبال بارز مناطقی هستند که دارای گردوی مرغوب کشور به حساب می‌آیند. در منطقه بهراسمان و دولت ابادبهراسمان که منطقه‌ای بی نظیر و حتی کم‌نظیر در ایران می‌باشد؛ و بهترین واریته‌های گردو در این منطقه وجود دارد؛ و همچنین شهرستان تسوج در آذربایجان شرقی خوانسار، تویسرکان، آذرشهر، اسکو و وانشانb از مراکر عمده تولید گردو و داری مرغوب ترین نوع گردو می‌باشد. ایالات متحده آمریکا، چین و ایران از تولیدکنندگان عمده گردو هستند. ترکیه، اوکراین و رومانی در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. درخت گردو درطول تابستان و زمستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است. در طول دوره خواب زمستانه، گردو می‌تواند سرمای ۱۱- درجه سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای ۲- تا ۳- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها، شاخه‌ها و گلها شده ودر نتیجه محصول کاهش می‌یابد. به علاوه شاخ و برگ درختانی که تا اواخر پاییز به رشد خود ادامه می‌دهند در معرض خسارت سرما قرار می‌گیرد. مقاومت ارقام مختلف گردو نسبت به سرما متفاوت است. دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می‌شود و گاهی اوقات نیز میوه‌ها پوک می‌شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد، به گردو خسارت جدی وارد می‌شود. دمای پایین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می‌شود میوه‌ها به اندازه کافی پر نشود. هوای خنک در طی فصل رشد، برداشت محصول را به تاخیر انداخته و در نتیجه باغداران متضرر می‌شوند؛ بنابراین هوای خنک و فصل رشد کوتاه از عوامل محدود کننده پرورش گردو هستند. گردو نیز مانند سایر میوه‌ها مناطق معتدله در زمستان به مقدار سرمای معینی نیاز دارد تا خواب آن برطرف شود که به این ترتیب در بهار رشد رویشی و گلدهی کافی خواهد داشت. در صورت عدم وجود سرمای کافی، بازشدن جوانه‌ها و گلدهی نامنظم شده وبه تاخیر می‌افتد واین موجب کاهش محصول و خشک شدن سر شاخه‌ها می‌شود. نیاز سرمایی ارقام مختلف گردو متفاوت است.

درخت گردو چوبی ریز بافت به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای تا قهوه ای تیره و دارای نقوش زیبا و نسبتا بادوام است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و در مقابل فشار، خمش و کشش مقاوم است. از خواص دیگر چوب گردو می توان به تنوع رنگ، مقاومت خوب چوب، بافت ریز و مقاوم، برخورداری از نقوش زیبا و هم کشیدگی متوسط اشاره کرد. ضمن آنکه گردو خوش رنگ است و به خوبی رنگ و لاک را می پذیرد.از این چوب بیشتر در کارهای هنری و تزئینی، تهیه روکش، خراطی، ساخت مبل، ساخت آلات موسیقی، قنداق تفنگ، مجسمه سازی، منبت کاری، خاتم سازی و معرق استفاده می شود.درخت این میوه بسیار بلند است و چوب سخت آن از بهترین و معروف‌ترین چوب‌ها است. ارتفاع درخت گردو بین ۱۰ تا ۴۰ متر است.درخت گردو بیشتر به روش پیوندزدن  (پیوند اسکنه‌ای، پیوند شکمی با T معکوس به دلیل وجود شیرابه) تکثیر می‌شود.

گل رامیان

کلمه گل در زبان ترکی به منطقه ای گود و عمیق که آب در آن جمع می گردد، گفته می شود. گل به معنا چشمه جوشان است. دلیل نامگذاری این منطقه به گل رامیان به فرهنگ و زبان مردم بومی این ناحیه مربوط است. و از نظر تاریخی جمعیت غالب منطقه از نژاد ترک و تیره ای از ایل گرایلی هستند.از نظر مطالعات زمین شناسی و جغرافیایی چشمه گل رامیان از جمله چاله های بیضی شکل است که نیمرخ آن شبیه یک طشت است و در نتیجه یک فرونشت در سطح تشکیلات آهکی بوجود آورده است. گل رامیان یک استخر طبیعی بیضی شکل است که طول آن 90متر و عرض آن 80متر به وسعت 720 متر مربع و عمق آن بین 44تا 80متر است. گل رامیان در 5کیلومتری جنوب شهررامیان واقع شده است. آب آن که از عمق می جوشد به علت داشتن عمق زیاد منظره ای زیبا یی را ایجاد نموده است. گل رامیان که در میان جنگل های انبوه پهن برگ به ویژه گونه با ارزش زربین واقع شده است. عمده ماهیان گل رامیان ماهی سفید رودخانه ای است و تغذیه این ماهی بیشتر از حشرات آبزی و نرم تنان است. چشمه گل رامیان با اندک توجه و بکارگیری امکانات خدماتی، رفاهی و آماده‌سازی مسیر می‌تواند به عنوان مرکزی برای جذب توریسم در نظر گرفته شود.

رنگ این چشمه به دلیل عمق زیاد سبز تیره بسیار خوشرنگ و جالب است. این چشمه از قدیم یکی از مراکز تفرجگاهی شهرستان‌های اطراف مانند گنبد کاووس- رامیان- آزاد شهر و شهرهای خان ببین و علی آباد کتول و روستاهای منطقه و حتی خارج از استان است.حتی گردشگران و مسافران از نقاط دوردست و در فصول گرم از این چشمه استفاده می کنند. این پدیده مهم می تواند به عنوان یک اثر طبیعی ملی به ثبت برسد و با دایر کردن امکانات لازم تمام ملاحظات زیست محیطی را در آن رعایت و آنرا تبدیل به یکی از مراکز جذب توریست کرد.رودخانه راميان در شرق اين چشمه از ارتفاعات البرز غربي ( كوه ليرم - كوه خاك يا خاكسار و .. . ) سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهر راميان وارد دشت گرگان شده كه بعد از قطع راه دلند به آزاد شهر ( شاه پسند( در يك مسير جنوب به شمال پيش رفته و بعد از اتصال به رودحاجي كوچكي نهايتاً به گرگان رود مي پيوندد.

از نظرموقعیت جغرافیایی نیز گفته می‌شود گل رامیان در مسیر جاده رامیان - النگ در دامنه کوه تپه‌آرام ، قلعه ماران و رشته کوه خاکسار واقع شده و در حاشیه شرقی آن رودخانه قره چای با جهت جنوبی شمالی جریان دارد. همچنین قابل یادآوری است که ارتفاع گل رامیان از سطح دریای آزاد 320‪ متر اعلام شده است. پوشش گیاهی اطراف گل رامیان را درختان بلوط و درختچه‌های ولیک تشکیل می دهد و همچنین این ناحیه به عنوان یکی از زیستگاهها و ذخیره‌گاههای درختان زربین (سروکوهی) است. علاوه بر چشمه گل، باغ قصر، آبشار سرخه کمر با چشمه ساران متعدد با هفت آبشار زیبا و پرآب در منطقه نیلبرگ رامیان تفرجگاه خوبی برای عاشقان طبیعت است.

 ارتفاعات اين محدوده در سال هايي نه چندان دور از جنگل هاي باستاني بسيار با ارزش تشكيل مي شده است كه متأسفانه بيش از يك دهه است كه از سوي سازمان جنگل ها و مراتع به شكل وسيعي درو شده و به جاي آن عموماً درختان سوزني برگ كاشته شده است با  همه اين نامهرباني هايي كه بر سر طبيعت اين منطقه آمده، گل راميان را همچون نگين فيروزه اي مي توان تصور كرد كه بر دستان كبره بسته اين منطقه درخشش شگفت انگيز خود را هنوز حفظ كرده است. اميدواريم با كنترل تخريب هاي وسيع پيراموني آن اين نگين فيروزه اي براي تماشاي نسل هاي آينده نيز باقي بماند.