لباس زنان ترکمن
لباسهاي زنان تركمن بسيار متنوع است. اين تنوع علت و فلسفه خاصي دارد كه با دوره هاي سني آن مرتبط است. همچنين زنان و دختران تركمن از لباسهايي با زيور آلات گوناگون استفاده مي كنند. كه تنوع جالب توجهي دارد.
الف: تن پوشها:
1- كوينك(kognek): زنان تركمن پيراهن هاي ابريشمي مي پوشيدند كه غالباً به رنگ قرمز بوده و «قيرميز كؤينك» (Ggrmgz.k) نام داشت و در قسمت يقه و سرآستين سوزن دوزي مي شد.
اين پيراهن، برشي ساده دارد و اغلب در رنگهاي زرشكي، بنفش، قرمزو گاه گلدار انتخاب مي شود. اين نوع پيراهن آستين فراخ (بازيربغلي) دارد كه بصورت اوريپ بسوي مچ دست تنگ مي شود. ضمناً يقة اين پيراهن گرد و بدون برگردان بود و از جلو تا زير سينه چاك دارد. دامن پيراهن نيز از زير بغل تا به پائين (پهلو) بتدريج فراخ تر مي شود.
2- چابيت (chabit): بالا پوشي بود كه زنان تركمني بر روي پيراهن مي پوشيدند. دختران براي دوران عروس شدن نيم تنه مخصوص تهيه مي ديدند كه پر از سوزن دوزي و آويزه هايي از سكه و پولك هاي نقره بود.
اين نوع لباس كه در حقيقت نوعي قبا مي باشد. داراي يقة ساده و بدون برگردان مي باشد و داراي قد بلند تا بالاي ساق پا مي باشد از پارچه هاي ابريشمي وگاه مخملي (با آستين) انتخاب مي شود و بر اين نوع قبا راسته و آزاد است. آستين هاي اين قبا از زير بغل تامچ دست به ملايمت باريك مي شود. و در زير بغل قبا زائده اي سه گوش (از جنس پارچه قبا) به آن مي پيوندد. اين لباس از حدود كمر به پايين اندكي به فراخي مي گرايد و در دو پهلوي آن دو چاك مشاهده مي شود. لازم به توضيح است. كه بر مچ آستين و پيراهن يقه ها و كناره هاي آن (بويژه درجلوي سينه) تا انتهاي دامن و اطراف آن و همچنين بر پيرامون چاك پهلوها، رودوزي ونقش بندي مي شود.
ب- بالاق
بالاق (Balak) يا شلوار زنانه كه ليفه اي است با ميان ساقي فراخ تر از ميان ساقهاي شلوار معمولي دمپاي دوساق اين نوع شلوار تنگ است و بر روي اين دمپا نقش بندي و سوزن دوزي مي كنند.
لازم به توضيح است كه بالا تنه شلوار را معمولا از جنس كرباس و مدخال به رنگ سفيد انتخاب مي كنند.
ج- كلاه و روسري
1 – بوريك (Borik) يا عرقچين كه مانند عرقچين مردان است. روي اين كلاه گرد و صاف (بدون برجستگي) بود و دختران آن را با زينت آلات من جمله پولك و قبك ها مي آراستند. دختران غالباً بوريك را بر سرگذاشته و از روسري استفاده نمي كردند.
2- توپبي (Topbi): وقتي دختر تركمن عروسي مي كرد به جاي بؤريك يا كلاه دخترانه پيشاني بندي را جايگزين مي كردند. كلاه و سربند در ميان تركمن ها داراي اهميت ويژه اي است. كلاه و سربند نه تنها معرف طايفه است. بلكه همانطور كه گفته شد و موقعيت زنان ازدواج كرده يا دختران را مشخص مي كند. زنان تكه، نخورلي و ساريق كلاه هايي به شكل مخروطي ناقص كه قاعده ي آن را بالا است و از ني و چوب جارو و ... ساخته مي شود بر سر مي گذازند. عروس بعد از عروسي كلاهي تزيين شده بر سر مي گذارد كه يموتها آنرا «هاساوا» يا «خاوه» يا «آلين دانگي» (Alyndang) مي گويند و گوگلان ها به آن (Topbi) يا توپي مي نامند. روي كلاه را با روسري مي پوشانند. و در بالاي آن دستمال بزرگ از حرير و يا نخ به نام «قين قاج» مي اندازند كه يك سر آن پشت سر افتاده و با سر ديگر دهان را مي پوشانند كه «ياشماق» مي گويند. در ميان يموت ها، زنان پارچه پيشاني بندي كه «آلاندانگي» نام دارد به دور سر بر روي يك روسري نقش دار مي بندند و گره مي زنند. در ميان طايفه نخورلي ها قبل از رفتن عروس به خانه شوهر تاج عروسي را (آلين دانگي) نام دارد واز ني هاي ريز بافته شده و بر روي آن پارچه كشيده اند و با زيور پيشاني به نام «آلين شاي» زينت يافته بر سر عروس مي گذارند. درميان گوكلانها زناني كه پا به سن مي گذارند از كلاه كم ارتفاعي به رنگ سياه استفاده مي كنند. كه علامت تجربه است. وقتي زني نوه اش عروسي مي كند اين پيشاني بند به رنگ سفيد كه نشانه احترام و بزرگي است در مي آيد.
3- باش آتار(چأشو): در ميان برخي از طوايف همچون يموت، روسريهاي به نام چأشو (Ga:sew) رواج داشت كه خود بر چند نوع است از قبيل: اريش چأشو. المنچه چأشو، آتلاز چأشو، قارتما چأشو، و چأشو چارقد كه عموماً به روسري مربع شكل و ابريشمين اطلاق مي شود. در ميان برخي از تركمنان روسري بر دو قسم بود. يكي نسبتاً ضخيم با سوزن دوزي مفصل كه به آن كورته (kurte) مي گفتند، و ديگري بافته اي از ابريشم نازك كه قينگاچ (Ggncac) نام داشت. اين روسري بر دونوع بود كه قيرمزي قينگاچ و كله قينگاچ مي گويند.
امروزه، زنان تركمن از روسري هاي معروف به نام چارقد كه داراي ريش پشمي است،استفاده ميكنند كه در حال حاضر توسط تركمنهاي مقيم خارج به اين منطقه فرستاده و توسط دلالان فروخته مي شود و حكايتهاپشت اين بازار داغ چارقد يا تب چارقد بين بانوان جاري است! ياليق روسري نازكتري است، كه در داخل خانه و در عروسي ها مي پوشند كه معمولا با لباس آنها هم رنگ باشد ياليق زنان تركمن امروزي بيشتر از هندوستان وارد بازار تركمن صحرا مي شود.
آياق قاب يا كُويش: كفش زنان تركمن را غالباً هنرمندان محلي مي دوزند. كه از جنس چرم خام و با تزينات مختصر مهيا مي شود، كفش هاي نظير گل منچ لي، قير ماكُويش با نوك برگردان و پاشنه هاي بلند در آن استفاده مي شود.