سرمایه فکری، دارایی نامشهود سازمان‌ها در مسیر توسعه پایدار

محسن نصیری معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان در یادداشتی نوشت: سرمایه فکری (Intellectual Capital) به‌عنوان یک دارایی نامشهود سازمانی، شامل سه بخش سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی است که در عصر رقابت جهانی بیش از هر زمان دیگری به‌عنوان مهم‌ترین دارایی سازمان‌ها شناخته می‌شود. این سرمایه، علاوه بر تأثیر مستقیم بر عملکرد سازمان‌ها، نقشی کلیدی در دستیابی به اهداف بلندمدت، نوآوری و ایجاد مزیت رقابتی پایدار ایفا می‌کند.

سرمایه فکری برخلاف دارایی‌های فیزیکی، ماهیتی پویا و ناملموس دارد. سرمایه انسانی مهم‌ترین بعد سرمایه فکری است که شامل دانش، مهارت‌ها، تجربیات و توانمندی‌های کارکنان می‌شود. سازمان‌هایی که برای توسعه و توانمندسازی کارکنان خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، از مزایای قابل‌توجهی درزمینه نوآوری، افزایش بهره‌وری و بهبود عملکرد سازمانی بهره‌مند می‌شوند. بهره‌برداری از توانمندی‌های ذهنی کارکنان، نیازمند ایجاد ساختارهایی است که بتواند عملکرد شغلی را در راستای تحقق اهداف فعلی و آینده سازمان سوق دهد.

سرمایه ساختاری به دارایی‌های نامشهودی مانند سیستم‌ها، فرآیندها، فناوری‌ها و رویه‌های اجرایی اشاره دارد که از سرمایه انسانی حمایت کرده و زمینه لازم برای تحقق اهداف سازمانی را فراهم می‌کند. شرکت‌هایی که دارای رویه‌های مدون، سیستم‌های فناوری اطلاعات پیشرفته و فرآیندهای استاندارد هستند، عملکرد بهتری در زمینه ارائه خدمات، مدیریت دانش و ایجاد نوآوری دارند. این بعد از سرمایه فکری، نقش مهمی در حفظ و انتقال دانش سازمانی ایفا می‌کند.

سرمایه ارتباطی بعد دیگری از سرمایه فکری است که روابط رسمی و غیررسمی سازمان را با ذی‌نفعان داخلی و خارجی شامل می‌شود. این سرمایه شامل ارتباطات با مشتریان، تأمین‌کنندگان، شرکای تجاری و سایر ذی‌نفعان است. میزان رضایت و وفاداری مشتریان، قراردادها، توافقات و تعاملات بین‌سازمانی از جمله شاخص‌های سرمایه ارتباطی هستند. سازمان‌هایی که بر ایجاد و حفظ روابط مؤثر با ذی‌نفعان تمرکز دارند، می‌توانند جایگاه رقابتی خود را در بازار ارتقا دهند.

در نگرش‌های نوین مدیریت، سرمایه فکری نه‌تنها به‌عنوان یک دارایی ایستا بلکه به‌عنوان فرآیندی ایدئولوژیک و ابزاری برای دستیابی به اهداف سازمانی محسوب می‌شود. توجه به این سرمایه و بهره‌برداری از آن می‌تواند موجب ارتقای سطح نوآوری، افزایش رضایت مشتریان و ایجاد ارزش پایدار در بازارهای رقابتی شود.

در اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان نیز سرمایه فکری به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در توسعه فعالیت‌ها و خدمات سازمان موردتوجه قرار می‌گیرد. نیروی انسانی متخصص و توانمند، مهم‌ترین دارایی این اداره‌کل محسوب می‌شود که بادانش و تجربه خود در حوزه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، نقش مؤثری در حفاظت از آثار تاریخی، توسعه گردشگری پایدار و حمایت از هنرمندان صنایع‌دستی ایفا می‌کند. برنامه‌های آموزشی، دوره‌های توانمندسازی و ایجاد فرصت‌های ارتقای شغلی ازجمله برنامه‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز تقویت سرمایه انسانی در این اداره‌کل شود.

سرمایه ارتباطی در این اداره‌کل نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ارتباط با هنرمندان صنایع‌دستی، فعالان گردشگری، تشکل‌های صنفی و جوامع محلی، موجب افزایش مشارکت در اجرای برنامه‌های میراث‌فرهنگی، توسعه گردشگری پایدار و رونق اقتصادی استان خواهد شد. توجه به نظرات ذی‌نفعان، برگزاری جلسات مشورتی و ایجاد تعامل سازنده با فعالان این حوزه‌ها، نقش مهمی در بهبود رضایت‌مندی مخاطبان و تقویت جایگاه سازمان دارد.

توجه به سرمایه فکری که یکی از تأکیدات ویژه مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان در دوره جدید است، موجب ارتقای بهره‌وری، افزایش نوآوری و تحقق اهداف توسعه پایدار در حوزه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌شود و زمینه را برای ارائه خدمات مطلوب‌تر و تقویت جایگاه استان گلستان در سطح ملی و بین‌المللی فراهم خواهد کرد.